Czy ciało to zawsze towar?
19 maja 2018 roku na wrocławskiej
Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta odbył się już 4 Festiwal
Malowania. Jedną z atrakcji tej nocy był wykład dr Agnieszki Kłos
z Katedry Mediacji Sztuki oraz dr Radosława Łazarza, zatytułowany
„Przygody Ciała”. Spotkanie zostało poświęcone tematowi ciała
jako obiektowi naukowemu na kartach historii.
 |
| Fot. Wojtek Chrubasik |
Wykład został podzielony na dwie
części. Pierwsza z nich przygotowana przez dr Łazarza dotyczyła
tematu ciała w średniowieczu oraz badań nad ciałem jako
przedmiotu tortur, osławionych złą renomą przesłuchań. Zostały
zaprezentowane ryciny, na których mogliśmy zaobserwować jak
ówcześni uczeni traktowali ciało na podstawie badań czysto
teoretycznych, ponieważ sekcje zwłok były niedopuszczalne. Dr
Łazarz przedstawił także sposoby, w jaki w późniejszych czasach
rozwoju medycyny, uprawiano sekcje oraz omówił temat „teatru
śmierci”.
Druga część wykładu została
opracowana przez dr Agnieszkę Kłos i została ona poświęcona
tematowi ciała w latach 30. oraz w czasach wojny. Doktor Kłos
opowiedziała o kulcie higieny i o tym, w jaki sposób ciało zostało
przerobie na obiekt ekonomiczno-gospodarczy. Omówiła zagadnienia
związane ze szklanym człowiekiem - rzeźbą niemalże interaktywną,
która przedstawiała w bardzo realistyczny sposób wygląd organów
człowieka (od układu krwionośnego po nerwowy), z którym wiązał
się całkowicie nowatorski, jak na tamte czasy, system
wystawienniczy – wystawa objazdowa, której celem było dotarcie do
jak najszerszego grona odbiorców. Kłos przedstawiła też
zagadnienia segregacji ciał, które upowszechniła propaganda lat
30., wykorzystująca plakaty, a także chyba najważniejszy w
kontekście wykładu problem, to znaczy innowacyjną brawurę lekarzy
w przekraczaniu kolejnych granic etyki. Pomogło to zaistnieć w
przyszłości zjawiskom eksperymentów medycznych w obozach, w
których ciało skazańców traktowano jako depozyt zarówno
wojskowy, jak i medyczny.
Jednym z ciekawszych wątków, które
poruszyła dr Kłos był fenomen komiksu obozowego. Sztuka komiksu
powstawała w obozie głównie jako dokument i możliwość mentalnej
ucieczki poza druty. W komiksach prezentowano nie tylko życie
codzienne więźnia, ale także jego marzenia o bliskości, rodzinie,
przygodach na wolności, przedstawianych z humorem.
Jednym z komiksów, który porusza
temat życia i przetrwania w czasie drugiej wojny światowej, jest
sławny już dziś „Maus. Powieść obrazkowa” Arta Spiegelmana.
Jego kontekst został nie tak dawno przypomniany widzom za sprawą
wałbrzyskiego Teatru
Dramatycznego. Powstał w nim spektakl „Ausgang”, w reżyserii
Mirka Kaczmarka, na podstawie tekstu dramaturgicznego Magdy
Koryntczyk. Przedstawianie uwspółcześnia tematy zarówno obozu,
przetrwania, ale przede wszystkim aktualne problemy życia trzeciego
pokolenia po wojnie.
Istotnym wątkiem wałbrzyskiego
spektaklu jest Bóg, który w interpretacji Kaczmarka umył ręce od
odpowiedzialności za wydarzenia XX wieku, lecz to on pozostał
narratorem przedstawienia. Olbrzymie wrażenie robi monolog córki
ocalałego, której życie zostało brutalnie podporządkowane
traumie obozowej. Wszystkie aspekty jej życia mimowolnie były w
domu porównywalne do znacznie większego dramatu rodziców. W czasie
tego monologu bohaterka sama tatuuje sobie numer obozowy, przyznając
się przed widzami do posiadania niezmywalnej traumy.
 |
| Fot. Wojtek Chrubasik |
Równie duże wrażenie robi scena
konfrontacji z ofiarami (w oryginale Mausa – z Myszami). W czasie
jej trwania widzowie dosłownie dotykają aktorów, przed którymi
trudno jest uciec wzrokiem. Kaczmarek wskazuje tym samym mechanizm
naznaczania – najpierw ofiar przemocy, a potem ich potomstwa.
Scenografia spektaklu „Ausgang”
służy komunikacji z widzem na każdym poziomie. Podłoga w
spektaklu jest lustrem, w którym każdy może się zobaczyć,
została zniesiona granica między sceną a publicznością, a
poszczególne jej elementy pojawiają się na scenie niczym w rewii.
Zarówno wykład nocny dr Kłos, jak
i spektakl wałbrzyskiego teatru pokazują, że temat drugiej wojny i
obozów koncentracyjnych pozostaje nadal niezwykle ważnym tematem
dla kultury. Kolejne pokolenia badaczy i artystów, mimo upływu lat
wciąż decydują się na podjęcie tego tematu. I znajdują wciąż
zaciekawionych słuchaczy i widzów. Mimo trudności tematu, ciężaru
gatunkowego takich wypowiedzi, warto spojrzeć w przeszłość, bo
jak udowadnia nam historia, pozostaje ona wciąż dla nas żywą
„nauczycielką życia”.
Wykład dr Agnieszki Kłos z Katedry Mediacji Sztuki i dr Radosława Łazarza, podczas 4 Festiwalu Malowania i Nocy Muzeów pt „Przygody Ciała” odbył się 19 maja 2018 roku.
Spektakl „Ausgang” w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu im. Jerzego Szaniawskiego. Premiera 27 kwietnia 2018 roku.
Jagoda Kolanus
0 komentarze